භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර (පස්වන කොටස)

පහත උපුටා ගැනීම් කෝප් වාර්තාවේ 3.2 ඡේදයෙනි (ලේඛණයේ 12 වන පිටුව).

"බැඳුම්කර වෙන්දේසියන්හිදී ගනුදෙනුකරුවන් විසින් මහා බැංකුව විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන පොලී අනුපාතික මත පදනම්ව විවිධ මිලගණන් යටතේ ලන්සු ඉදිරිපත් කරනු ලබයි. එම ලන්සු අධි මිලකට එනම් මුහුණත වටිනාකමට වඩා වැඩි මිලකට, සම මිලට එනම් මුහුණත වටිනාකමට සමාන වූ මිලකට සහ අව මිලකට එනම් මුහුණත වටිනාකමට වඩා අඩු වූ මිලකටද ඉදිරිපත් කරනු ලබයි."

මෙසේ අධිමිල, සමමිල හා අවමිල ලන්සු ඉදිරිපත් වීමේ පදනම හා ප්‍රායෝගිකව ඉදිරිපත් වූ එවැනි ලන්සු පිලිබඳ උදාහරණ මගේ පසුගිය ලිපියේ මා ඉදිරිපත් කර තිබේ.

"මෙහිදී ඔවුන් අධි මිලට ඉල්ලුම් කළහොත් බැඳුම්කරයේ ඵලදා අනුපාතිකය පොලී අනුපාතිකයට වඩා පහළ අගයක් ගන්නා අතර සම මිලට ඉල්ලුම් කළහොත් පොලී අනුපාතිකයට සමාන අගයක්ද අව මිලට ඉල්ලුම් කළහොත් පොලී අනුපාතයට වඩා ඉහළ අගයක්ද ගනු ලබයි."

මෙය සාමාන්‍යයෙන් සිදු විය යුතු තත්ත්වයයි. මෙය සිදුවන ආකාරය මා පෙර කොටසින් දැනටමත් පැහැදිලි කර අවසන්ය. කෙසේවුවද, මා විසින් මතු විස්තර කරන පරිදි ලංකාවේ මෙය මෙලෙසම සිදු නොවේ. ඒ, රජය මඟින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කර උපයන පොලිය මත අය කරන රඳවා ගැනීමේ බද්ද හේතුවෙන් මේ තත්ත්වයේ විකෘතියක් සිදු වන බැවිනි.

උදාහරණයක් ලෙස 2015 පෙබරවාරි මස 27 දින වෙන්දේසි කළ තිස් අවුරුදු බැඳුම්කර වල කූපන් පොලී අනුපාතිකය 12.5%ක් වූ බැවින් සමමිල ලන්සුවකට අනුරූප ඵලදා අනුපාතිකය 12.5%ක් විය යුතුය. වෙනත් අයුරකින් කිවහොත් 12.5%ක ඵලදා අනුපාතිකයක් බලාපොරොත්තු වන තරඟකරුවකු ඉහත මූලධර්මය අනුව රුපියල් 100ක මුහුණත වටිනාකමක් වෙනුවෙන් හරියටම රුපියල් 100කට ලන්සු තැබිය යුතුය. එහෙත් පෙර කී වෙන්දේසියට තරඟකරන ලංකා බැංකුව, එච්එස්බීසී, පෑන් ඒෂියා බැංකුව, කැපිටල් එලයන්ස්, වෙල්ත් ට්‍රස්ට් සිකියුරිටීස් වැනි ආයතන 12.5%ක පමණ ඵලදා අනුපාතිකයක් ලබා ගැනීමේ අරමුණින් රුපියල් 100ක මුහුණත වටිනාකමක් ඉල්ලා සිටින්නේ ඊට වඩා බෙහෙවින්ම අඩු රුපියල් 90.17ක් පමණ වූ අවමිලකටය.

මෙසේ කූපන් පොලී අනුපාතිකයට සමාන ඵලදා අනුපාතිකයක් ලබාගැනීමට වුවත් අවමිලට ලන්සු තබන්නට වෙන්නේ පොලී ආදායමෙන් 10%ක් රඳවාගැනීමේ බද්ද ලෙස නැවත රජයට ගෙවිය යුතු බැවිනි. ඒ අනුව, එදින සමමිලට ලන්සු තබා භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හිමිකරගන්නා නැට්වෙල්ත් සිකියුරිටීස් සමාගමට හා සේවක අර්ථසාධක අරමුදලට ඇත්තටම ලැබෙන ඵලදා අනුපාතිකය වන්නේ කූපන් පොලී අනුපාතිකය වන 12.5%න් 10%ක රඳවා ගැනීමේ බදු මුදල් ඉවත් කළ විට ලැබෙන 11.25%ක පොලී අනුපාතිකයයි. මේ අනුව, කූපන් පොලියට සමාන ඵලදා අනුපාතිකයක් ලබා ගැනීම සඳහා කූපන් පොලී අනුපාතිකයට වඩා 1/9කින් වැඩි 13.89%ක පොලී අනුපාතිකයකට අනුරූප රුපියල් 90.20කට ආසන්න මිලක් ලන්සු තබන්නට ලන්සු තබන්නෙකුට සිදු වේ. ලංකා බැංකුව, එච්එස්බීසී, පෑන් ඒෂියා බැංකුව, කැපිටල් එලයන්ස්, වෙල්ත් ට්‍රස්ට් සිකියුරිටීස් වැනි ආයතන විසින් එදින කර ඇත්තේ මෙයයි.

ඇත්තටම රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් පොලිය මත මෙසේ අය කෙරෙන රඳවාගැනීමේ බද්දෙන් සිදුවන ප්‍රයෝජනවත් කාර්ය භාරයක් නැත. වෙන්දේසියට සහභාගී වන ආයතන ලන්සු තබන්නේ මේ බදු වියදම් ඉවත් කළ පසු තමන් බලාපොරොත්තු වන ඵලදා අනුපාතිකය ලැබෙන පරිදිය. ඒ නිසා, මෙහිදී සිදුවන්නේ රජය විසින් 10%ක වැඩිපුර පොලී මුදලක් ගෙවා එය නැවත ආපසු ගැනීමකි. ඇත්තටම කියනවානම් කූපන් පොලී මුදල් ගෙවන්නේම මේ රඳවා ගැනීමේ බද්ද අඩු කරගෙන නිසා අඩුවශයෙන් මෙහිදී එවැනි මුදල් හුවමාරුවක් හෝ සිදු නොවේ. එය රජයේ ගිණුම් වල ආදායම් හා වියදම් ලෙස දෙපැත්තටම ලියවෙන සටහන් දෙකක් පමණි.

එසේනම් මේ බද්ද මෙසේ අය කර ගැනීමේ අරමුණ කුමක්ද? එය සරල සංඛ්‍යාලේඛණ විජ්ජාවක් පමණි. (මෙය වත්මන් රජයේ සොයාගැනීමක් නොවේ.) මෙසේ කිරීමෙන් නාමිකව රජයේ ආදායම දළ ජාතික නිෂ්පාදිතයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස තරමක් වැඩියෙන් පෙන්වන්නට පුළුවන. එහෙත්, මේ ආදායම 'නැති ආදායමකි'. එයින් ලැබෙන එකම ප්‍රයෝජනය ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල වැනි ආයතන පොඩ්ඩක් අන්දන්නට හැකි වීම පමණි.

කෝප් වාර්තාවේ සඳහන් පරිදි භාණ්ඩාගාර බිල්පතක් අධිමිලට, අවමිලට හෝ සමමිලට වෙන්දේසි වීමත් රජයට එමඟින් සිදුවන පාඩුව හෝ ලාභයත් අතර සෘජු සම්බන්ධයක් නැත. මෙය තීරණය වන්නේ අදාළ බැඳුම්කරයේ කූපන් පොලී අනුපාතිකය සහ වෙළඳපොළ සාධක මත රජය මුහුණ දෙන ඉල්ලුම් වක්‍රය අනුවය. මේ කරුණ අදාළ කෝප් වාර්තාවේම එජාප මන්ත්‍රී කණ්ඩායම විසින් නිවැරදිව පැහැදිලි කර තිබේ. මෙය තවදුරටත් පැහැදිලි කිරීමට පහත උදාහරණ තුන දෙස බලමු.

1. වසර 30 ක බැඳුම්කරයක කූපන් පොලිය 12.5%කි. මෙය මුහුණත වටිනාකම රුපියල් 100ක් සඳහා රුපියල් 100ක් ලෙස සම මිලට විකිණේ.
2. වසර 30 ක බැඳුම්කරයක කූපන් පොලිය 12.75%කි. මෙය මුහුණත වටිනාකම රුපියල් 100ක් සඳහා රුපියල් 101.94ක් ලෙස අධි මිලට විකිණේ.
3. වසර 30 ක බැඳුම්කරයක කූපන් පොලිය 12.25%කි. මෙය මුහුණත වටිනාකම රුපියල් 100ක් සඳහා රුපියල් 98.06ක් ලෙස අව මිලට විකිණේ.

ඉහත අවස්ථා තුනේදී රජය විසින් ලබාගන්නා ණය ප්‍රමාණය සමානනම්, වැය කළ යුත්තේ සමාන පිරිවැයකි. අවස්ථා තුනේදීම (පහසුව තකා රඳවාගැනීමේ බද්දේ බලපෑම නොසලකා හැර) භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වල ඵලදා අනුපාතිකය සමානය. ඒ නිසා, රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් අධිමිලට විකිණීමෙන් රජයට වාසි ලැබිය හැකිනම් කරන්නට තියෙන්නේ කූපන් පොලී අනුපාතිකය අපේක්ෂිත සමතුලිත වෙළදපොළ මිලට වඩා වැඩි කිරීමය. එසේ කිරීමෙන් රජයේ පිරිවැය අඩුනොවන බව හා රජයට වාසි නොසැලසෙන බව කිව යුතු නැත. රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් අධිමිලට විකිණීමෙන් රජයට වාසි ලැබිය හැකි බව හා අවමිලට විකිණීමෙන් පාඩු සිදුවන බව පදනමක් නැති, තාක්ෂණිකව වැරදි තර්කයකි. 

රජයට පාඩු වීම හෝ නොවීම මෙයට සෘජුව අදාළ නොවන, වෙනත් මූලධර්ම මත ඇස්තමේන්තු කළ යුතු දෙයකි.