සතපහ ඇගේ බාප්පලා හා සීයලා

සතපහේ උපත ගැන අපි පෙර ලිපියකින් කතා කළෙමු. මේ ලිපියෙන් කතා කරන්නේ සතපහේ උපත හා සමාන්තරව සිදුවූ රුපියල් සත භාවිතය ඇරඹෙන විට ලංකාවේ භාවිතා වෙමින් තිබූ වෙනත් මුදල් ඒකක ගැනය. මේ මුදල් වර්ග ගැන වෙනත් තැන් වලද විස්තරාත්මකව ලියැවී ඇති අතර, පනම්, තුට්ටු, අලුක්කාල් වැනි වචන දැනටත් භාවිතයේ ඇත.

කෙසේවුවද, මගේ ලිපියේ මූලික අරමුණ ලංකාවේ පැරණි කාසි ගැන කතාකිරීම නොවේ. රුපියල් සත ලංකාවට හඳුන්වා දුන් තැන් පටන් රුපියලේ වටිනාකම වෙනස් වූ ආකාරය සාකච්ඡා කිරීමය. රුපියල් සත වල බාප්පලා හා සීයලා ගැන කතා කරන්නේ ඒ සඳහා ආරම්භයක් වශයෙනි. රුපියල් සත ඉපදෙන විට මියගොස් සිටි රුපියල් සත වල මී මුත්තන් සහ කිරිකිත්තන් ගැන මෙහි කතා කරන්නේ නැත.

උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කෙරුණු 1815 වසරට පෙර සියවස් කිහිපයක්ම ලංකාවේ ඒකීය පාලනයක් නොතිබුණේය. ඒ නිසා රට පුරාම පිළිගත් එක් මුදල් ඒකකයක් තිබුණේද නැත. 1802 වසරේදී ලංකාවේ ඉංග්‍රීසින් විසින් පාලනය කළ ප්‍රදේශ බ්‍රිතාන්‍යයේ යටත්විජිත පිලිබඳ රාජ්‍ය ලේකම් යටතට පත් වූ තැන් සිට අදාළ ප්‍රදේශ වල ගිණුම් කටයුතු සිදු කෙරුණේ රික්ස්ඩොලර්, පනම් සහ පයිසා වලිනි. උඩරට ගිවිසුමෙන් අනතුරුව දිවයින පුරාම මේ භාවිතය ක්‍රියාත්මක විය.

1825 මාර්තු 23 දින පැනවූ බ්‍රිතාන්‍ය රජයේ නියෝගයක ප්‍රතිපාදන අනුව එම වසරේම ජූලි මස 4 දින පැනවූ රෙගුලාසි අංක 8 මඟින් ලංකා රජය ඇතුළු සියළුම යටත් විජිත වල මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ පවුම්, සිලිං සහ පැන්ස භාවිතා කිරීමටත්, රජයේ ගිණුම් අදාල මුදල් ඒකක වලින් සටහන් කිරීමටත් නියෝග කෙරිණි. කෙසේවුවද, ඒ වන විට භාවිතයේ පැවති රික්ස්ඩොලර්, පනම්, පයිසා, ෆාර්දින් මෙන්ම ඕලන්ද යුගයේදී නිකුත් කරනු ලැබ තවදුරටත් භාවිතයේ තිබූ තඹසල්ලිද (Dutch challie) උපරිම ගණුදෙනු සීමාවන්ට යටත්ව තවදුරටත් වලංගු විය.
මේ අතර 1835 අගෝස්තු මාසයේදී අංක 17 දරන ඉන්දියානු පණත මඟින් ඉන්දියාව පුරා රුපියල් හඳුන්වා දෙනු ලැබීය. "කොම්පැනි රුපියල්" ලෙස හැඳින්වුණු මේ රිදී රුපියල් 1836 සැප්තැම්බර් 26 දින ආණ්ඩුකාර විල්මට්-හෝර්ටන් විසින් ගත් තීරණයක් අනුව ලංකාව තුළද හඳුන්වාදෙනු ලැබීය. ඒ සමඟම මේ ඉන්දියානු රුපියල් ඉතා සීඝ්‍රයෙන් ලංකාව තුළද ජනප්‍රිය විය. කලක් ගතවන විට රික්ස්ඩොලර් සහ එංගලන්ත රිදී කාසි භාවිතයෙන් ඉවත්ව ඒ වෙනුවට රුපියල් ආදේශ විය. එහෙත්, රුපියලට ලංකාව තුළ 1872 වසර වනතුරුම නීත්‍යානුකූල පදනමක් නොවීය. මේ ව්‍යාකූල තත්ත්වය නිරවුල් කරමින්, 1871 මැයි මස 23 දාතමැති ප්‍රකාශනයක් අනුව, රුපියල් හා එයින් සියයෙන් පංගු වන සත 1872 ජනවාරි මස පළමු දින සිට ලංකාවේ වලංගු මුදල් ඒකක බවට පත් විය. මුල් වරට සතපහේ, සතයේ හා සතබාගයේ තඹ කාසි නිකුත් කිරීමද මේ සමඟම සිදුවිය.

රුපියල හඳුන්වාදුන් අළුත භාවිතයේ පැවති වටිනාම කාසියක් වූ බ්‍රිතාන්‍ය පවුමක වටිනාකම රුපියල් දහයක් විය. වටිනාකම අඩුම අලුක්කාලක වටිනාකම සත කාලක් පමණ වුවත් මේ කාලයේ රුපියල් අස්සේ අලුක්කාල් ගහන්නට බැරි කමක් තිබුණේ නැත. රුපියල් සත හමුවේ මනුස්සකම නැති වී යන බව සමහර අය කියති. ඒ බව කෙසේ වෙතත්, රුපියල් සත ලංකාවේ නීත්‍යානුකූල මුදල් ඒකකය බවට පත්වීමෙන් අනතුරුව ඒ වන විට මහජනතාවගේ අතේ ගැවසුණු රුපියලේ බාප්පලා සහ සීයලා රැසක් ක්‍රමක්‍රමයෙන් අතුරුදහන් විය.

පහතින් ඇත්තේ රුපියලට පැරදී එසේ භාවිතයෙන් ඉවත්වූ කාසි වර්ග කිහිපයක සිංහල නම, ඉංග්‍රීසි නම, සැබෑ හුවමාරු වටිනාකම සහ ඇතැම් කාසි වල ප්‍රායෝගික භාවිතයේදී පැවති හුවමාරු වටිනාකමයි.

-පවුම (Pound): වටිනාකම රුපියල් 10කි.
-පතාගය/රිදීපහ (Rix-dollar): වටිනාකම සත 75කි.
-සිලිම (Shilling): පනම්අට ලෙසද හැඳින්විණි. වටිනාකම සත 50කි.
-පනම (Fanam): සැබෑ වටිනාකම සත 6 1/4කි. භාවිත වටිනාකම සත 6ක් විය. එහෙත්, පනම්හතරේ කාසියක භාවිත වටිනාකම එහි සැබෑ වටිනාකම වන සත 25ක් විය.
-තුට්ටුව (Stuiver/ Pice): සැබෑ වටිනාකම සත 1 9/16කි. භාවිත වටිනාකම සත 1 1/2 කි. තුට්ටු හයේ කාසියක් 'සට්ටලිය' ලෙස හැඳින්විණි. එහි සැබෑ වටිනාකම සත 9 6/16 ක්ද, භාවිත වටිනාකම සත 9ක් ද විය.
-සල්ලිය (English Challie): සැබෑ වටිනාකම සත 25/64කි. භාවිත වටිනාකම සත 1/2 කි.
-තඹසල්ලිය (Dutch Challie): සැබෑ වටිනාකම සත 25/48කි. භාවිත වටිනාකම සත 1/2 කි.
-අලුක්කාල (1/2 Dutch Challie): සැබෑ වටිනාකම සත 25/96කි. භාවිත වටිනාකම සත 1/4 කි.

මේ අනුව, "පනම් අටෙන් මට වැඩි කර දුන්න" කියන විට කතා කරන්නේ සහ පණහක වැටුප් වර්ධකයක් ගැනය. "තුට්ටුවෙ වාසියවත් මට ලැබෙන්නේ ඔහෙලා වගේ අයගෙන්නේ" කියන විට ලැබෙන වාසිය සත 1 9/16කි. "සිලිං තුනයි වැල උඩහ ගෙදර මැගි නෝනට මේ දැන් වික්කේ- සත දහයක් අඩු කරලා දෙන්නම් ගන්නවාද මැගි අක්කේ" කියන විට මැගි අක්කාට ලැබෙන වට්ටම 6.67%කි.

1872දී රුපියල ලංකාවේ නීත්‍යානුකූල මුදල් ඒකකය වන විට රුපියල් 10ක් බ්‍රිතාන්‍ය පවුමක් සමඟත්, රුපියල් 1.83ක් ඇමරිකානු ඩොලරයක් සමඟත් හුවමාරු විය. රුපියල සියවස සැමරූ 1972 ආරම්භයේදී රුපියල් 14.45ක් බ්‍රිතාන්‍ය පවුමක් සමඟත්, රුපියල් 5.96ක් ඇමරිකානු ඩොලරයක් සමඟත් හුවමාරු විය. තවත් වසර 44කට පසු, මේ වන විට බ්‍රිතාන්‍ය පවුමක් මිලදී ගැනීමට රුපියල් 214ක් අවශ්‍ය වන අතර ඇමරිකන් ඩොලරයක් මිල දී ගැනීමට රුපියල් 146ක් අවශ්‍යය.


(Image: www.abccoinsandtokens.com)