භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර (දහනවවන කොටස)

අපේ සාකච්ඡාවට මුල් වූ වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් වූ ආයතන විසින් වෙන්දේසියේ ආන්තික මිල අනුමාන කර ඇති ආකාරය අපි පසුගිය (දහඅටවන) කොටසින් සාකච්ඡා කළෙමු. මෙසේ ආන්තික මිල අනුමාන කළද එය හරියටම නිවැරදිදැයි විශ්වාසයක් නැති බැවින් තනි මිලකට ලන්සු තබනවාට වඩා අවදානම අඩු ක්‍රමයක් වන්නේ මෙසේ අනුමාන කළ මිල ආසන්න මිල පරාසයක විහිදෙන පරිදි ලන්සු තැබීමයි. මා විසින් පහළොස්වන කොටස සමඟ මුලින්ම පලකළ, මෙහි නැවත පළ කෙරෙන, පළමු රූප සටහන දෙස නැවත විමසිල්ලෙන් බැලූ විට මෙසේ එක් එක් ආයතනය විසින් මුහුණ පා සිටි අවදානමද හඳුනා ගත හැකිය. වඩා පුළුල් පරාසයක පැතිරුණු ලන්සු වලින් පෙන්වන්නේ ආන්තික මිල පිළිබඳව වැඩි අවිනිශ්චිතතාවයක් තිබී ඇති බවයි.

කෙසේ වුවද, අප පෙර කොටසින් සාකච්ඡා කළ පරිදි වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් වූ මිල ගණන් අසාමාන්‍ය නැත. ඒ නිසා, අපට මේ ලන්සු වල මිල ඇසුරෙන් එදින එක් එක් ආයතනයේ පැවති ඉල්ලුම හඳුනාගත හැකිය.

කිසියම් අක්‍රමිකතාවයක් හේතුවෙන් රජයට අවාසියක් වීදැයි සොයා බැලීමේ පදනම විය යුත්තේ වෙන්දේසියේ නිකුතු ප්‍රමාණය බිලියන 10ක් බව කලින් දැනුම් දුන්නේනම් රජයට මීට වඩා වැඩි මිලකට මේ බැඳුම්කර ප්‍රමාණය විකුණාගත හැකිව තිබුණේද යන්නයි.

පහත ඇති අටවන වගුවෙන් ලන්සු තැබූ එක් එක් ආයතනය විසින් වෙන්දේසියේ ආන්තික මිල වූ රුපියල් 90.17ට වඩා අඩුවෙන් තැබූ ලන්සුත්, ඊට වඩා වැඩියෙන් තැබූ ලන්සුත් වෙන් වශයෙන් දක්වා තිබේ.

කිසියම් ආයතනයක් විසින් රුපියල් 90.17කට හෝ අඩු මිලකට එක් ලන්සුවක් හෝ තබා තිබේනම් එයින් පෙනෙන්නේ එම මුදලට වඩා වැඩියෙන් ඔවුන් තැබිය හැකිව තිබුණු ලන්සු සියල්ලම තබා අවසන් බවයි. එසේනම්, වෙන්දේසියේ නිකුතුව ප්‍රමාණයෙන් වැඩි වුවද මෙම ආයතන විසින් රුපියල් 90.17කට වඩා වැඩි මිල ලන්සු තැබීමේ ඉඩක් නැත. ලන්සු ප්‍රමාණය වැඩිවිය හැකි වුවද, එම ලන්සු වල මිල අදාළ වෙන්දේසියේ ආන්තික මිලටද වඩා අඩු වනු ඇත. ආයතන දහසයෙන් නවයක්ම මෙම ආන්තික මිලට සමාන හෝ අඩු ලන්සු අඩු වශයෙන් එකක් හෝ තබා තිබේ.

දැන් අප විමසිය යුත්තේ ඉතිරි ආයතන හතෙන් කිසිවක් වැඩි ලන්සු ප්‍රමාණයක් ආන්තික මිලට වඩා වැඩි මිලකට තැබිය හැකිව තිබුණේද යන්නයි. මේ ආයතන හතෙන් හතරක්ම ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ අවම ලන්සුව වන රුපියල් මිලියන සියයේ ලන්සුවයි. මෙයින් අදහස් වන්නේ එම ආයතන සතුව එදින අතිරික්ත අරමුදල් වැඩි ප්‍රමාණයක් නොතිබුණු බවයි. ඒ නිසා එම ආයතන හතරට වැඩි මිලකට වැඩි බැඳුම්කර ප්‍රමාණයක් විකුණා ගැනීමේ හැකියාවක් තිබුණු බවක්ද නොපෙනේ.

දැන් ඉතිරි වන්නේ තවත් ආයතන තුනකි. ඒ ලංකා බැංකුව, ජාතික ඉතිරි කිරීමේ බැංකුව හා සේවක අර්ථසාධක අරමුදලයි. මෙම ආයතන තුනට වැඩි මිලකට වැඩි බැඳුම්කර ප්‍රමාණයක් විකුණා ගැනීමේ හැකියාවක් තිබී ඇති බව අපට බැහැර කළ නොහැකිය. එවැනි හැකියාවක් තිබුණේනම්, එය එලෙස සිදු නොවීමෙන් රජයට පාඩුවක් සිදු වී තිබේ. කෙසේ වුවද, මෙහි ඇති විශේෂිත තත්ත්වය වන්නේ මේ ආයතන තුනම රජයට සම්බන්ධ ආයතන වීමයි. එමෙන්ම, මෙම වෙන්දේසියේදී කිසියම් අක්‍රමිකතාවයක් වී ඇත්නම් ලංකා බැංකුව හා සේවක අර්ථසාධක අරමුදලද (මහ බැංකුවේ කොටසක් වීම හේතුවෙන්) එහි පාර්ශ්වකරුවන් ලෙස සැකයට බඳුන්ව සිටී.

මෙම ආයතන තුන අතරින් ජාතික ඉතිරි කිරීමේ බැංකුව විසින් පිළිවෙලින් රුපියල් 104.51, 102.21 හා 101.76 යන මිලගණන් වලට ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 100 බැගින් වූ ලන්සු තුනක් තබා තිබුණේය. මේ නිසා ජාතික ඉතිරි කිරීමේ බැංකුව විසින් මීට වඩා බැඳුම්කර මිලදී ගත හැකිව තිබුණානම් ඒ රුපියල් 101.76කට වඩා අඩු මුදලකටය. වෙන්දේසියේ බරිත සාමාන්‍ය මිල රුපියල් 96.02ක්ද ආන්තික මිල රුපියල් 90.17ක්ද වූ බැවින් වෙන්දේසියේ නිකුතුව බිලියන දහයක් බව දැන සිටියේනම් ජාතික ඉතිරි කිරීමේ බැංකුව විසින් විසින් රුපියල් 101.76ට අඩු එහෙත් රුපියල් 90.17ට වැඩි තවත් ලන්සු කිහිපයක් ඉදිරිපත් කරන්නට තිබුණු ඉඩකඩ අපට බැහැර කර නොහැකිය. ජාතික ඉතිරි කිරීමේ බැංකුව විසින් ලන්සු ඉදිරිපත් කර තිබුණු රටාව අනුව මෙසේ තැබිය හැකිව තිබුණු ලන්සු රුපියල් මිලියන සීයේ තවත් ලන්සු කිහිපයක් හෝ රුපියල් මිලියන දෙතුන් සීයයක ලන්සු වන්නට ඉඩ තිබුනේයැයි අපට උපකල්පනය කළ හැකිය.

සේවක අර්ථසාධක අරමුදල විසින් තබා ඇති අඩුම මිල ලන්සුව රුපියල් 100.00කි. ඒ මිලට ඔවුන් රුපියල් මිලියන 500ක ලන්සුවක් තබා ඇත. එම අරමුදලද රුපියල් 100.00ට අඩු එහෙත් රුපියල් 90.17ට වැඩි තවත් ලන්සු කිහිපයක් ඉදිරිපත් කරන්නට තිබුණු ඉඩකඩ අපට බැහැර කර නොහැකිය. එහෙත්, මහ බැංකුවෙම දෙපාර්තමේන්තුවක් වන එම අරමුදල රුපියල් බිලියනයක් වෙන්දේසියට ඉදිරිපත් වන විට රුපියල් බිලියන දෙකක්ම ලන්සු තැබුවේ නිකුතුව බිලියන 10ක් දක්වා ඉහළ දමන්නන්ට යම් ඉඩකඩක්  ඇති බව දැනගෙනනම් ඔවුන් විසින් මිලදී ගත හැකිව තිබුණු බැඳුම්කර ප්‍රමාණය සඳහා දැනටමත් ලන්සු තබා ඇති බැවින් එම ප්‍රමාණය තවත් වැඩි නොවිය හැකිව තිබුණා වන්නටද පුළුවන. එසේ යම් හෙයකින් සේවක අර්ථසාධක අරමුදලට තම ආයතනයේ වෙනත් දෙපාර්තමේන්තුවක සිදුවන්නට යන දෙය ගැන කිසිදු ඉඟියක් ලැබී නොතිබුනේනම් ඔවුන් තවත් රුපියල් බිලියන දෙක තුනක වුවද ලන්සු තබන්නට ඉඩ තිබුණා වන්නටටත් බැරි නැත.

තෙවනුවට ඉතිරිව ඉන්නේ ලංකා බැංකුවයි. ලංකා බැංකුව විසින් පර්පෙචුවල් ට්‍රෙෂරිස් සමාගම වෙනුවෙන් රුපියල් බිලියන 13ක ලන්සු තැබීමෙන් පෙනෙන්නේ එදින ලංකා බැංකුව සතුව සැලකිය යුතු අතිරික්ත අරමුදල් ප්‍රමාණයක් තිබී ඇති බවයි. ලංකා බැංකුව විසින් ඔවුන් වෙනුවෙන් වෙන්දේසියට තබා ඇති ලන්සු දෙකම මිල වැඩි ලන්සුය. ඒ දෙකෙන් මිල අඩු ලන්සුව වන මිලියන පන්සීයේ ලන්සුවද තබා ඇත්තේ රුපියල් 109.39 බැගිනි. මේ නිසා රුපියල් 109.39කට නොවැඩි මිලකට රුපියල් බිලියන හත අටක හෝ ඊටත් වැඩි අරමුදල් ප්‍රමාණයක් ලංකා බැංකුවෙන් රැස් කරගැනීමට සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබී ඇති බව පෙනේ. 

එසේනම් කෝප් වාර්තාවේ ඇති රජයට සිදුවූ අලාභය පිලිබඳ ඇස්තමේන්තුවට පදනමක් තිබේද?

කෝප් වාර්තාවේ ගණනය කිරීම් සිදුකර ඇත්තේ රුපියල් බිලියන දහය දක්වාම බැඳුම්කර රුපියල් 104.51 බැගින් විකිණිය හැකිව තිබුනේයයි උපකල්පනය කරමිනි. අනෙකුත් ආයතන බැහැර කිරීමෙන් පසු අප විසින් අවසානයට ඉතිරි කරගත් ආයතන තුන අතරින්ද සේවක අර්ථසාධක අරමුදල හා ජාතික ඉතිරිකිරීමේ බැංකුව විසින් රුපියල් 104.51ට වඩා අඩු හෝ සමාන ලන්සු කිහිපයක්ම තබා ඇති බැවින් එම ආයතන වලට වුවද රුපියල් 104.51 බැගින් තවත් බැඳුම්කර විකිණිය හැකිව තිබුණු බවක් අපට නොපෙනේ. නමුත්, වෙන්දේසියේ ආන්තික මිලට වඩා තරමක් හෝ වැඩි මිලකට යම් බැඳුම්කර ප්‍රමාණයක් විකිණිය හැකිව තිබුණු බව අපට බැහැර කළ නොහැකිය.

ලංකා බැංකුව පිලිබඳ තත්ත්වය මෙයට වඩා වෙනස්ය. ලංකා බැංකුව විසින් රුපියල් 104.51 බැගින් කිසියම් බැඳුම්කර ප්‍රමාණයක් මිල දී ගන්නට ඉඩ නොතිබුණු බව අපට ස්ථිරවම කිව නොහැකිය. නමුත්, මේ මිලට ලංකා බැංකුවට රුපියල් බිලියන නවයකම බැඳුම්කර විකිණිය හැකිව තිබුණේය යන්න පිළිගැනීමට අසීරුය. ඒ නිසා කෝප් වාර්තාවේ සඳහන් රජයට සිදු වූ අලාභය අධිතක්සේරුවක් ලෙස සැලකිය හැකිය.

කෝප් වාර්තාවේ ඇස්තමේන්තුව දෝෂසහගත වුවත් රජයට කිසියම් අලාභයක් සිදුවී නැති බවද අපට කිව නොහැකිය. විශේෂයෙන්ම ලංකා බැංකුවටත්, යම් පමණකට සේවක අර්ථසාධක අරමුදලට හා ජාතික ඉතිරි කිරීමේ බැංකුවටත් වැඩි මිලකට තවත් කිසියම් බැඳුම්කර ප්‍රමාණයක් විකිණීමේ ඉඩකඩක් තිබුණා වන්නට සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබේ.

එසේ වී නම් ආන්තික පොලී අනුපාතිකය හා බරිත සාමානය පොලී අනුපාතිකය කෙතරම් පහතට වැටිය හැකිව තිබුණේද?

මේ සිද්ධිය හා අදාළව කෝප් වාර්තාවේ හෝ වෙනත් තැනක සලකා බලා නැති කරුණු රැසක් ඇතුළුව කතා කළ හැකි පැති රැසක් ඇතත්, ලිපිමාලාව දැන් මෙගා ටෙලි නාට්‍යයක් මෙන් දිග් ගැසෙමින් පවතින නිසා තවත් තරමක් දුරට ඉදිරියට ගොස් දැනට කෝප් වාර්තාවේ සාකච්ඡා වී ඇති කරුණු විග්‍රහ කර අවසන් කර මේ ලිපි මාලාව ඉක්මනින් අවසන් කළ යුතුය.

ඉදිරි කොටසින් අපි නැවැත්වූ තැන සිට සාකච්ඡාව නැවත ඉදිරියට ගෙන යමු!