ලාහය, ලාභයට හේතුව සහ ලාභය නැති කිරීමේ මාර්ගය

ප්‍රදීප්ගේ පසුගිය ප්‍රතිචාරය ගැන කතා කිරීම බොහෝ සේ කල් පසුවිය. ඇත්තටම මට කතා කරන්නට අවශ්‍ය එහි කොටස් කිහිපයක් ගැන පමණි.

"මෙවැනි තත්වයක් මෙම වෙළද පොලතුල ඇතිකිරීමට සිදුවී ඇත්තේ සමාගම් සහ බහුතරයක් මිනිසුන් ලාභය ලැබිමේ අපේක්ෂාවෙන් පමණක් කටයුතු කිරීම නිසාය. අපි මොහොතකට මිනිසුන් ලාභය පිලිබදව අපේක්ෂා නොකර මිනිසුන්ගේ යහපත පිලිබදව සිතන්නේයැයි සිතමු. එවිට සිදුවනු ඇත්තේ නව නිශ්පාදනයන් සිදුවීම සදහාවන පෙළඹිම අඩුවීමක්ද නැතහොත් නව නීශ්පාදනයන් වෙගවත් වීමක්ද?"

ඔහු කියන්නේ මිනිසුන් සහ සමාගම් පෞද්ගලික ලාභ වෙනුවෙන් කටයුතු නොකර මිනිසුන්ගේ යහපත වෙනුවෙන් කටයුතු කරන්නේනම් අවසන් ප්‍රතිඵලය වඩා හොඳ එකක් වනු ඇති බවයි. මෙයට මට දෙන්නට ඇති සරලම පිළිතුර මිනිසුන් සාමාන්‍යයෙන් එසේ කටයුතු නොකරන බවයි. ඇතැම් අවස්ථා වල ඇතැම් මිනිසුන් තමන්ගේ පෞද්ගලික සුඛ විහරණය නොතකා වෙනත් අයගේ යහපත වෙනුවෙන් කටයුතු කරන අවස්ථා ඇතත් සමස්තයක් වශයෙන් මිනිස්සු එසේ ක්‍රියා නොකරති. එහෙත්, තමන්ගේ පෞද්ගලික වාසිය වෙනුවෙන් බොහෝ විට බොහෝ දෙනා කටයුතු කරති.

අපට මැටි වලින් රන් පිළිම තැනිය නොහැකිය. රන් නැත්නම් අපට කළ හැක්කේ වඩා හොඳ මැටි පිළිමයක් සැදීමයි. ස්වභාවිකව පරිණාමය වන මිනිසා හෝ මිනිස් සමාජය බලහත්කාරයෙන් පරිවර්තනයකට ලක් කළ නොහැකිය. නිදහස් වෙළඳපොළ ක්‍රමයකින් කරන්නේ වත්මන් සමාජයේ බොහෝ පුද්ගලයින් බොහෝ අවස්ථා වලදී සිය පෞද්ගලික වාසිය වෙනුවෙන් කටයුතු කරන්නේය යන පදනම මත, ඔවුන් එසේ කළත් අවසන් ප්‍රතිපලය හොඳ එකක් වන ක්‍රමවේදයක් තහවුරු කිරීමයි.

ලාභ වලට නැවත පැමිණියහොත් පළමුව ලාභයේ ඇති වැරැද්ද කුමක්දැයි විමසන්නට සිදුවේ. අප ඉතාම සරල උදාහරණයකට ගියහොත් මා සිටවන කෙසෙල් ගසක ලොකු කැනක් වැටුණොත් මට ලාභයක් වෙයි. කෙසෙල් ගස වඳ පීදුනොත් පාඩුවක් වෙයි. ඇතැම් විටක, මා සිටවන කෙසෙල් ගස් දිගින් දිගටම වඳ බහිද්දී මගේ අසල්වැසියාගේ වත්තේ දිගින් දිගටම ලොකු කෙසෙල්කැන් වැටෙන්නට පුළුවන. මගේ වැස්සීගේ පැටවුන් අඩු මාසෙන් ගබ්සා වෙද්දී අල්ලපු ගෙදර වැස්සී අවුරුදුපතා පැටවූ දමන්නට පුළුවන. මෙවැනි අවස්ථාවක මගේ අසල්වැසියාගේ ලාභය ගැන මා අසතුටු වේනම් එය ඊර්ශ්යාවට වඩා වැඩි දෙයක් නොවන බව ඉතා පැහැදිලිය.

ලාභය පිලිබඳ ප්‍රශ්නය වඩා සංකීර්ණ වන්නේ නිෂ්පාදන කාර්යයේදී එක් අයෙකුගේ ශ්‍රමය වෙනත් අයෙකු විසින් මිල දී ගන්නා විටය. මා දවස් පඩියට අල්ලපු වත්තේ කෙසෙල් හිටවද්දී මගේ අසල්වැසියා කෙසෙල් විකුණා විශාල ලාභයක් ලබයි. මෙහිදී මා මගේ කැමැත්තෙන් දවස් පඩියට වැඩ කරන්නේ එසේ වැඩකිරීම මට වාසියක් ඇති නිසාය. කෙසේවුවද, මට වැඩිපුර මුදලක් ගෙවනවානම්, එනම් මගේ ලාභය වැඩි වනවානම්, මා වඩා සතුටුය.

අසල්වැසියාගේ පැත්තෙන් ගත් විට මගේ ශ්‍රමයට ඔහු ගෙවන මුදල ආයෝජනයකි. මේ මුදල ආයෝජනය කිරීමේදී ඔහු අවදානමක් ගනී. ඔහුගේ භූමි සම්පතද මේ සඳහා යොදවයි. භෞතික ශ්‍රමයක් නොවුවත් යම්කිසි ශ්‍රමයක්ද යොදවයි. මේ සියල්ල වෙනුවෙන් ඔහුට ආපසු ගෙවීමක් ලැබිය යුතුය. මේ හා අදාළව ප්‍රදීප්ද එකඟ වේ. මෙහි පෙනෙන්නට ඇති ප්‍රශ්නය මේ සියළු කාර්යයන් සඳහා ලැබිය යුතු 'සාධාරණ' ලාභයට අමතරව මගේ අසල්වැසියා තවත් වැඩිපුර ලාභයක් ලබන්නේද යන්නයි. එමෙන්ම, එසේ වැඩිපුර ලාභයක් ලබයිනම් ඒ ලාභයෙන් කොටසක් මටත් ලැබෙන ආර්ථික ක්‍රමයක් වඩා සාධාරණ නොවන්නේද යන්නයි.

ඉහත උදාහරණය ඉතා සරලය. එහෙත්, විශාල සමාගමක සිදුවන කාර්යයද මීට වඩා බොහෝ සේ සංකීර්ණ නැත. කවරෙකු හෝ තමන්ට හිමි 'සාධාරණ' ලාභයට වඩා වැඩි ලාභයක් ලබනවානම් එය වැළැක්විය යුතුය. නිදහස් ආර්ථික ක්‍රමයකින් කරන්නේ මෙයයි. ඒ සඳහා මිනිසුන්ගේ ලාභ ලැබීමේ අපේක්ෂාවන් බාධාවක් නොවේ. ඇත්තටම මේ අසාධාරණ ලාභ නැති වෙන්නේම මිනිසුන්ගේ ලාභ ලැබීමේ අපේක්ෂාවන් නිසාය.

නිදහස් වෙළඳපොළක් යනු තමන් කැමති (භාණ්ඩ හෝ සේවා) නිෂ්පාදන කාර්යයකට දායක වී නිසි ලාභයක් ලැබීමට සියල්ලන්ටම ඉඩප්‍රස්තා ඇති සමාජයකි. මගේ අසල්වැසියා අසාධාරණ ලාභයක් ලබන්නේයැයි මොහොතකට සිතමු. වැඩි කල් නොයා, මේ බව වෙනත් අයට පෙනේ. එවිට වෙනත් අයද ඔහු කරන දෙයම කිරීමට පෙළඹේ. එවිට මගේ අසල්වැසියාට මගේ ශ්‍රමය මිල දී ගැනීමට තරඟයකට මුහුණ දීමට සිදුවේ. වෙනත් අයෙකු වැඩි දවස් පඩියක් ගෙවනවානම් මා මගේ අසල්වැසියාට අඩු මිලකට ශ්‍රමය විකුණන්නේ නැත. අවසානයේදී මගේ දවස් පඩිය ඉහළ යයි. මගේ අසල්වැසියාගේ ලාභය අඩුවෙයි. 

මෙය සිදුවන්නේ සමාජයේ බොහෝ දෙනෙකු ලාභ අපේක්ෂාවෙන් කටයුතු කිරීම නිසා මිස එසේ නොකිරීම නිසා නොවේ. මට අඩු වැටුපකට වැඩ කිරීමට වෙන්නේ බොහෝ දෙනෙකු ලාභ අපේක්ෂාවෙන් කටයුතු නොකරන්නේනම්ය. 

එමෙන්ම, කිසියම් අයුරකින් සියල්ලන්ටම මෙසේ සමාන ඉඩප්‍රස්තා නොලැබේනම් එවිටද ඇතැම් අයට අසාධාරණ ලාභ ලැබිය හැකිය. අනිසි ලාභ නැති වන්නේ තරඟය නිසාය. අනිසි ලාභ වලට හේතුව ප්‍රමාණවත් තරඟකාරිත්වයක් නැතිවීමයි.

"ඹෟෂධ (හෝ වෙනත් ඕනෑම ක්ෂෙත්‍රයක) සමාගම් තමන් අතර දැනුම හුවමාරු කරගනු ලබන ක්‍රමවේදයක් හෝ සියලු සමාගම් වෙනුවෙන් පරියේෂණ සිදුකරනු ලබන ආයතන කිහිපයක් නිර්මාණය කරවා ගැනීම මගින් බහුතරයක්වන ජනතාවට ලබාගතහැකි ලාභය වැඩිකල හැකියැයි මම දකිමි."

මේ ගැන කියන්නට ඇත්තේද ඉහත කරුණමය. ස්වේච්ඡාවෙන් දැනුම හුවමාරු කරගැනීමක් සිදු නොවේනම් එය බලහත්කාරයෙන් කළ හැකි ක්‍රමයක් නැත. කළ හැකි එකම දෙය රජය මුල් වී පර්යේෂණ කිරීමයි. මෙය ඕනෑ තරම් අත්හදා බලා ඇති දෙයකි. එයින් වැඩක් වෙන්නේම නැතැයි කිව නොහැකි නමුත්, සමස්තයක් වශයෙන් ලාභ මුල් කරගත් සමාගම් අතින් සිදුවන තරමේ වටිනාකම එකතු කිරීමක් සිදු වී නැත.

"මෙම නිර්මාණය වන නව දැනුම යම් නිශ්චිත කාලයක් දක්වා සමාජයට ලබාදීම ප්‍රමාද කරමින් සිටින්නේ එම දැනුම සොයා ගැනිම වෙනුවෙන් එම ආයතනය විසින් සිදුකරන ලද වියදම පියවා ගැනිම සදහාය. ඒ මගින් එම ක්ෂෙත්‍රයේ සිදුවිය හැකි වර්ධනයට යම් බාධාවක් ඇතිවිය හැකි බව මම සිතමි." 

පේටන්ට් අහෝසි කළහොත් යම් නව නිර්මාණයක් නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාව එක් වරම බොහෝ දෙනෙකුට ලැබෙන නිසා එක් වරම බොහෝ දෙනෙකුට වාසියක් සිදුවනු ඇත. එහෙත්, ඉන්පසු පර්යේෂණ සඳහා ආයෝජනය කිරීම අධෛර්යමත් වන නිසා නව නිෂ්පාදන බිහිවීම අඩුවනු ඇත. මේ නිසා ක්ෂණිකව වාසියක් ලැබුණත් දිගුකාලීනව සිදුවන්නේ අවාසියකි.

කෙසේවුවද, පේටන්ට් නැති කිරීම නිසා පර්යේෂණ සඳහා සිදුකෙරෙන වියදම් විශාල ලෙස අඩු වනු ඇතත් බොහෝ දේ කවදා හෝ දිනෙක අහම්බෙන් හෝ සොයාගැනෙනු ඇත. පේටන්ට් මඟින් කෙරෙන්නේ කෘතීම ලෙස මෙය ඉක්මන් කිරීමකි. අනෙක් අතට පෞද්ගලික දේපල අයිතිය පිළිගන්නා සමාජයකට වුවද පෞද්ගලික දේපලක් යනු කුමක්ද යන්න පිළිබඳව (සෛද්ධාන්තිකව) නිශ්චිත නිර්වචනයක් නැත. බොහෝ විට බුද්ධිමය දේපලක් යනු කුමක්ද යන ගැටළුව මතුවේ. මෙය නිශ්චිත පිළිතුරක් දීමට අපහසු ප්‍රශ්නයකි.

මේ ලිපිය පළ කිරීමෙන් පසු එහි අයිතිය ඇත්තේ මටද? නැත්නම් සමාජයටද? නීතිය අමතක කළහොත් මෙයට "හරි" පිළිතුරක් දීම පහසු නැත. එවැනි ගැටළුකාරී ප්රශ්න වලට ලබාදෙන පිළිතුරුද කලින් කලට සිදුවන සමාජ තේරීම්ය.

උඩින්ම මාතෘකාවට ආපසු පැමිණියහොත්,
-ලාභය යනු යම් නිෂ්පාදන  කාර්යයකදී යොදාගන්නා නිෂ්පාදන සාධක වල ආන්තික ඵලදායීතාවය වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු පිරිවැය වෙන් කළ පසු ඉතිරි වන අමතර ලාභයයි.
-ලාභයට හේතුව කිසියම් වෙළඳපොළ දුර්වලතාවයකි.
-ලාභය නැති කිරීමේ මඟ වෙළඳපොළ බාධක ඉවත් කර තරඟකාරිත්වය ඇති කිරීමයි.
-ලාභ ලැබීමට මිනිසුන්ගේ ඇති ස්වභාවික කැමැත්තට බාධා නොකර ඉඩදුන් විට තරඟකාරිත්වය නිසා සියල්ලන්ටම ලැබෙන්නේ තමන් යොදවන නිෂ්පාදන සාධක වල ආන්තික ඵලදායීතාවය වෙනුවෙන් ලැබිය යුතු මිල පමණි.

(Image: www.netpicks.com)